Mambo ya Kijumla —

Home	Encyclopaedia

Personal tools

You are here: Home → Encyclopaedia → Mada → Usajili wa Wapigakura → Mambo ya Kijumla

face

Voter Registration

Topic IndexMambo ya Kijumla

Sehemu hii inahoji uzuri na ubaya wa mifumo mbalimbali ya usajili wa wapigakura, ikiwemo nitatu hii:

orodha ya muda
rejista au orodha endelevu
sajili ya raia

Hakuna mfumo wowote wa kusajili wapigakura unaoafiki nchi na hali zote. Ni muhimu kuchagua mfumo unaoafiki mazingira au muktadha ambamo mfumo huo utatekelezwa.

Sehemu hiyo pia inajadili kuhusu maswala nyeti yanayozuka katika kusimamia mifumo ya usajili wa wapigakura. Haya ni pamoja na:

Mwelekeo wa usimamizi. Hatua za kuanzisha usajili wa wapigakura unaweza kutumia taratibu mbalimbali lakini zote lazima ziwe zinashughulikia suala au haja moja kuu. Hizi ni pamoja na uteuzi wa mfumo, mpangilio wa uendeshaji na uteuzi na ufundishaji wa wafanyakazi.
Kuhimiza watu kujisajili. Usasa, ulinganifu na ukamilifu ni vigeo vitatu vya kutathmini utendakazi katika shughuli ya usajili wa wapigakura. Ili kufaulu katika vigezo hivi, usajili unapaswa kuwa sahili na wa kuvutia, bila wapigakura kulipishwa pesa moja kwa moja.
Sifa wapigakura stahifu – yaani, vigezo vya kuongoza kuruhusiwa kupiga kura. Hivi huwekwa na sheria. Vianpaswa kuwa pana iwezekanavyo ili watu wote au watu wazima walio na makao na uraia wanaweza kujisajili kupiga kura.
Wapigakura kuthibitisha Utambulisho wao. Punde vigezo vya ustahifu vinapotungwa, halmashauri ya kusimamia uchaguzi huvitekeleza na kuweka viwango na taratibu kwa wapigakura kuthibitisha kwamba wamesajiliwa. Kadi ya kumtambulisha mpigakura inaweza kutumiwa kutoa ushahidi unaohitajika.
Usajili wa Hiari Dhidi ya ule wa Lazima. Chaguo hilo mara nyingi hufanywa na wanasiasa, sio wasimamizi wa uchaguzi. Katika mfumo wa usajili wa lazima, hata hivyo, wasimamizi wanapaswa kuufanya mchakato huo kuwa rahisi kwa wapigakura pamoja na kuhakikisha kwamba orodha ya wapigakura inaaminika.
Usajili wa Kujianzishia dhidi ya ule wa Kuanzishiwa na Serikali. Hili ni chaguo jingine ambalo hufanywa na hamshauri za kisiasa. Katika mfumo wowote, kuna idadi kadhaa za vibadala vya kurahisisha usajili wa wapigakura.
Usajili wa watu wasio wakazi. Kuna mtindo unaoendelea kuhusu kuwaruhusu wapigakura kujisajili na kupiga kura ikiwa wako mbali na maeneo yao ya kupigia kura au pengine nje ya nchi wakati wa uchaaguzi. Kanuni zimebuniwa hasa kuongoza wapigakura wasio wakazi wa hapo.
Vyama vya kisiasa na mashirika mengine yenye haja ya kushiriki. Halmashauri za kusimamia uchaguzi lazima zishikilie mawasiliano na wadau wengine katika mchakato wa usajili wa wapigakura, hasa vyama vya kisiasa. Wadau hao wanaweza kuwa na wajibu mkubwa kwa kuidhinisha mchakato wa usajili wa wapigakura. Kwa kufanya hivyo, watakuwa wanatokeza kukubali kwamba uchaguzi huo umekuwa halali.
Maeneo ya upigaji kura. Zoezi la kuwasajili wapigakura linaweza kutoa taarifa ya muhimu ya kusaidia kuchagua maeneo yenye haki, yasiyo na miegemeo kisiasa na yanayoweza kufikiwa kwa wepesi.
Usajili wa wale wasiotambulika. Wapigakura wengine wana sababu nzuri za kutotaka kutaja majina na taarifa nyingine za kutambulisha (k.v. nambari ya simu au anwani) kuonekana kwenye orodha iliyochapishwa ya wapigakura. Mara nyingi halmashauri za kusimamia uchaguzi hulazimika kuweka mikakati ya kusajili wapigakura hawa wasiotaka kutambuliwa.
Usajili katika hali ya sehemu nyingi za kutekeleza shughuli hiyo. Katika sehemu nyingi watu wanaostahili kupiga kura katika chaguzi za viwango mbalimbali vya serikali, iwe kimitaa, kieneo, kitaifa au vinginevyo. Orodha mwafaka ya wapigakura inahitajika kwa chaguzi katika kila mojawapo wa viwango hivyo. Halmashauri za kusimamia uchaguzi zina nafasi nyingi za kutayarisha orodha hizo, kwa viwango mbalimbali vya kushirikiana baina ya viwango hivyo tofauti.
Hatua za kupunguza udanganyifu ni muhimu katika kuaminika kwa uchaguzi. Kuna mbinu kadhaa zinazozuia udanganyifu wa watu binafsi, makundi au serikali katika upigaji kura.
Matumizi zaidi ya orodha ya wapigakura. Rejista ya wapigakura inaweza kuwa muhimu kwa majukumu ya ziada yakiwemo, kuweka mipaka ya matumizi ya raslimali kwa vyama vya kisiasa (kwa kutegemea utaratibu wa kila mpigakura) au maamuzi ongozi kuhusu mipaka ya maeneo ya upigaji kura.
Fomu za Vyama vigi. Fomu za karatasi zinazotumiwa na halmashauri zinazosimamia uchaguzi zinaweza kuundwa ili kuongeza ubora katika kuweka rekodi na kutumia deta.
Uombaji wa vifaa na huduma kutoka nje unaweza kuwa na faida kubwa kwa halmashauri ya kusimamia uchaguzi lakini hatua za kiulinzi zinahitajika kutunza kuaminika kwa usajili na uchaguzi.
Utumizi wa tarakilishi unaweza kusaidia pakubwa katika mchakato wa usajili wa wapigakura ambapo ni pamoja na kukusanya, kurekodi, kuhifadhi, kuweka kwenye faili na kuchapisha taarifa za kimsingi kuhusu uchaguzi.
Teknolojia. Kando na tarakilishi, teknolojia nyingine ni muhimu katika usajili wa wapigakura, hasa teknolojia za kukusanya, kuhifadhi na kuwasilisha deta.
Usajili wa Kielektroniki. Maeneo mengi yanaelekea kupendelea mbinu za usajili wa kielektroniki kurahisisha mchakato wa usajili wa wapigakura. Aina mbalimbali zinaweza huafiki mazingira mbalimbali.
Usajili unaolenga kundi maalumu hujaribu kufikia kundi lisilotambulika la wapigakura, haswa ambao kihistoria viwango vya kujisajili vimekuwa chini vikilinganishwa na jumla ya watu. Mifano inaweza kuwa vijana, watu wa jumuia za kikabila na wanawake.
Mbinu za usajili wa wapigakura na kushiriki kwao. Je, halmashauri ifanye juhudi zipi hai kuimarisha viwango vya usajili wa makundi yote ya watu au juhudi hizo zinaweza kuhujumu kutoegemea kwa wasimamizi wa uchaguzi? Je, mwelekeo wa kutoegemea upande wowote unaweza kuwa bora?
Mazingatio ya Gharama. Usajili wa wapigakura ni moja katika sehemu ghali za mchakato wa upigaji kura. Kuna vipengele mbalimbali ambavyo huathiri gharama za usajili, na mbinu mbalimbali za kuafiki kupunguza gharama na kufaulu.