Sheria za Uchaguzi —

Home	Encyclopaedia

Personal tools

You are here: Home → Encyclopaedia → Mada → Mfumo wa Kisheria → Viteuzi vya Kimsingi → Vyombo vya Kisheria → Sheria za Uchaguzi

face

Legal Framework

Topic IndexSheria za Uchaguzi

Sheria za uchaguzi ni chombo cha kisheria kinachotumiwa kuzua mada nyingi za uchaguzi zinazoihusu nchi hasa katika nchi hizo zinazofuata sheria za kitamaduni za kiraia. Sheria za uchaguzi huwekwa na wanasheria wa kawaida (matawi ya kisheria ya serikali, mabaraza, bunge) ili kuibua kanuni za jumla zilizowekwa kwenye katiba.

Kwa kawaida, kwa kuwa lazima mifumo ya uchaguzi iwe halali, thabiti na ya kudumu, sheria za uchaguzi lazima ziwekwe na angalau thuluthi mbili ya wanachama wa baraza.

Hakuna muundo wa kufuata ili kuweka sheria za uchaguzi ama njia ya kufuata kuhusu yaliyomo na muundo wake katika nchi nyingine kwa mfano sheria na uchaguzi huwekwa katika kipande kimoja cha sheria (kanuni au sheria) ilhali nyingine kanuni na sheria nyingi huwa na kanuni za uchaguzi kwa njia mahsusi (katika hali kama hizi kuna kanuni maalum zinazotawala mamlaka ya uchaguzi, vyama vya kisiasa, mfumo wa vifaa na mambo kama hayo).

Chini ya katiba, sheria za uchaguzi zinaweza kutawala mada za uchaguzi ifuatavyo:

Kuhusishwa kwa ofisi za wawakilishi;

Haki ya watu binafsi ya kupiga kura, kupigiwa kura ,kuhusiana kwa njia huru na wengine na kujiunga na vyama vya kisiasa;

Sifa za mfumo wa kupiga kura;

Matakwa ambayo ni lazima yanashughulikiwa na wagombeaji waliochaguliwa;

Kanuni za kisheria za vyama vya kisiasa (kama matakwa yanayopaswa kutimiza kusajiliwa haki na majukumu ya wanachama, ufadhili, muungano na mengineyo);

Sifa kuu za mamlaka ya uchaguzi (kama muundo, mipango na mamlaka);

Jiografia na uchaguzi;

Sajili ya wapigakura;

Kuwafundisha wapigakura;

Taratibu za uchaguzi (kampeni, siku ya uchaguzi, kuhesabiwa na matokeo ya uchaguzi);

Mipango ya uchaguzi;

Uchaguzi na vyombo vya habari;

Uadilifu wa uchaguzi;

Adhabu; na mfumo wa rufaa;

Korti za uchaguzi.

Nchi zilizo na mahakama maalumu za kikatiba zinaweza kuidhinisha sheria za uchaguzi zinazoweza kupingwa kikatiba. Mahakama kuu ya nchi itapewa mamlaka ya kuamua kuhusu mizozo kama hii.

Kwa kawaida, mabadiliko makubwa kwa sheria za uchaguzi hayawezi kufanywa ikiwa uchaguzi uko karibu kuanza. Kidhibiti hiki hunuia kulinda uthabiti wa kisiasa na hakika ya kisheria.

Sheria za uchaguzi haziwezi kuwekwa kurejelea kanuni za uchaguzi zinazohusiana na masuala ya utawala halisi au ya kindani na mamlaka ya uchaguzi. Kanuni kama hizi lazima ziwekwe katika vyombo vingine kama sheria.