Mambo maalumu ya Kiusimamizi —

Home

Encyclopaedia

Comparative Data

Electoral Materials

Support and Advice

Regions & Countries

About ACE

Personal tools

You are here: Home → Encyclopaedia → Mada → Usajili wa Wapigakura → Mambo maalumu ya Kiusimamizi

face

Voter Registration

Topic IndexMambo maalumu ya Kiusimamizi

Sehemu hii inaagazia majukumu sawa yanayopaswa kushughulikiwa katika mifumo yote ya usajili wa wapigakura, iwe kwa kutumia orodha ya muda, rejista endelevu au sajili ya raia. Inadokeza umuhimu wa kupanga mapema jinsi ya kukabiliana na changamoto zinazozuka katika kutengeneza mifumo ya usajili na kutambua baadhi ya matatizo yanayopatikana katika jinsi ya kukabiliana na changamoto hizo. Miongoni mwa maswala yanayoangaziwa katika sehemu hii ni:

Upangaji. Mfumo wa upangaji lazima uafiki hali na mazingira ya eneo hilo. Orodha ya muda inahitaji juhudi kubwa kwa muda mfupi kabla ya tukio la uchaguzi japo muundo wake wa kiusimamizi unaweza kuwa unaweza kuwa wa wastani katikati ya chaguzi. Orodha endelevu inapaswa kupangwa ili kuruhusu utumiaji tena wa deta iliyokusanywa wakati wa usajili wa mwanzoni. Mamlaka inayoshughulikia sajili ya raia inaweza kukusanya taarifa moja kwa moja au kusimamia ukusanyaji deta ukifanywa na mashirika mengine.

Mfumo wa kisheria na kiusimamizi. Mfumo wa kisheria huweka vielelezo kwa wapigakura stahifu na jinsi mchakato wa usajili unavyopaswa kufanywa. Halmashauri kuu ya kusimamia uchaguzi pamoja na ofisi za kusimamia uchaguzi mitaani huwa na wajibu wa kiusimamizi, ambao hushughulikia kuongozwa kwa wafanyakazi, miundomsingi ya ofisi na nyenzo za kutumiwa.
Utaratibu wa kimatumizi. Usajili wa wapigakura hutaka kukusanywa kwa deta kubwa, kukaguliwa, kurekodiwa na kuhifadhiwa, mara nyingi katika muda mfupi sana. Katika orodha ya muda, idadi kubwa ya watu inapaswa kuajiriwa kwa muda mfupi. Katika rejista endelevu, juhudi huwepo za kuhakikisha kwamba taarifa kuwahusu wapigakura ni za kisasa. Deta inaweza kukusanywa moja kwa moja kwa matumizi kwenye sajili ya raia au kuhamishwa kutoka kwa mashirika mengine ambayo hukusanya taarifa kuhusu raia.
Ukusanyaji deta ya kutumiwa kwa usajili. Halmashauri ya kusimamia uchaguzi inapaswa kutambua taarifa inayohitajika na kuandaa mpango wa utekelezaji utakaotumiwa katika kuikusanya. Kwa orodha ya muda, deta itakusanywa wakati wa kampeni za uchaguzi au muda mfupi kabla. Kwa rejista endelevu, mabadiliko katika taarifa ya usajili wa wapigakura hujumuishwa mara kwa mara ili kuisasaisha orodha hiyo. Kanuni ya kutumia alama ya kidole hulenga kuhakikisha kwamba taratibu hizo zinakuwa sahili na kuchukua hadhari kadhaa za kiusalama.
Upatikanaji wa vitu. Kutokana na idadi kubwa ya nyenzo za kutumiwa katika usajili wa wapigakura, sera na kaida za kuongoza upatikanaji wa vitu zinapaswa kuchukulia nafasi mapunguzo yaliyopo ili kununua vitu kwa wingi. Akiba nyingi inaweza kutokana na uwekaji pamoja shughuli za usajili ili kutoa nafasi ya kununua vitu vingi kwa wakati mmoja. Vifaa vinavyohitajika kwa muda mfupi vinaweza kukombolewa au kukodishwa.
Muundomsingi wa uendeshaji. Aina ya mfumo wa usajili wa wapigakura unaotumika huongoza katika kuweka muundomsingi wa uendeshaji. Katika mfumo unaotumia orodha ya muda, ofisi zinazohitajika za usajili zinapaswa kubuniwa kwa muda mfupi tu. Katika mfumo unaotumiwa orodha endelevu, changamoto kuu ni kuiunganisha deta kutoka sehemu mbalimbali za kutoa deta.
Elimu kwa wapigakura. Mifumo yote ya usajili wa wapigakura huhitaji viwango fulani vya elimu kwa raia. Katika visa vingine, halmashauri ya kusimamia uchaguzi hufanya ijulikane kwamba watu wanaostahili kupiga kura wanahitaji kujisajili ili waweze kupiga kura. Katika nchi nyingine, hasa kule ambako usajili wa wapigakura umekuwa wa viwango vya chini, halmashauri ya kusimamia uchaguzi na/ au vyombo vya habari na makundi ya kutetea raia hujaribu kuushawishi umma kwamba ni muhimu kujisajili na kupiga kura.
Uteuzi na ufundihaji wa wafanyakazi. Usajili wa wapigakura huelekea kuwa mchakato unaotaka nguvu nyingi. Orodha ya muda huhusisha kuongezeka zaidi kwa shughuli na ajira. Mbinu nyingine hueneza shughuli ya usajili kwa muda mrefu na hivyo huhitaji wafanyakazi wengi wa kuchukua muda mrefu. Katika hali yoyote ile, halmashauri ya kusimamia ucahaguzi inapaswa kuajiri na kufundisha idadi kubwa ya wafanyakazi.
Utekelezaji. Mchakato wa kusajili wapigakura huacha nafasi ndogo ya makosa ya kiusimamizi. Halmashauri ya kusimamia uchaguzi inapaswa kupangia jinsi ya kukabiliana na matatizo. Inapaswa kuwa pia masuluhisho ya kusaidia kukabili dharura.
Ukusanyaji deta ya usajili. Ili kukusanya deta ya usajili, halmashauri ya kusimamia uchaguzi inaweza kufanya hesabu ya kutoka nyumba hadi nyingine, kuweka vituo vya usajili (ama vya kudumu au vya kuhamishwa), kuruhusu usajili kwa njia ya barua au hata mtandaoni, au kuweka mipango ya kutumia deta kwa ushirikiano na mashirika mengine ya kiserikali. Halmashauri ya kusimamia uchaguzi inapaswa kukusanya taarifa inayohitajika ili kutambua wapigakura au kuzikagua orodha za wapigakura.
Kuhifadhi deta ya usajili. Kuna mifumo yote miwili, ya kutumia tarakilishi au isiyo ya kitarakilishi inayoweza kuweka kwenye faili na kuhifadhi taarifa ya usajili wa wapigakura. Mfumo usiotumia tarakilishi unapaswa kuwa na uwezo wa kuakabiliana na idadi kubwa ya rekodi za karatasi. Mfumo unaotumia tarakilishi una faida kadhaa japo stakabadhi asilia bado huhitaji kuhifadhiwa, ama katika mtindo wa karatasi au kama faili zilizonukuliwa kieletroniki.
Utoaji wa orodha ya kwanza ya wapigakura. Baada ya kukusanya deta ya usajili, halmashauri ya kusimamia uchaguzi huto orodha ya kwanza ya wapigakura. Hii mara nyingi hupewa vyama vya kisiasa na wagombea ili watumie katika kuwasiliana na wapigakura. Kwa upande wao, wapigakura wanaweza kukagua ulinganifu wa taarifa ya usajili wao kama inavyojitoekeza kwenye orodha hiyo.
Mbinu ya utoaji. Kutoa orodha ya wapigakura hupitia mchakato wa hatua nyingi, na matatizo katika kila kiwango zinaweza kupunguza kufaulu kwake kwa jumla. Orodha hiyo inaweza kutolewa katika eneo la utumizi wake au katika eneo moja kuu. Katika kila mojawapo wa hali hizo, ni lazima kuwe na vifaa vya kuiwasilisha deta kati ya ofisi za kieneo au kuu za uchaguzi.
Utunzaji wa orodha ya wapigakura. Orodha endelevu ya wapigakura inapaswa kutunza mara kwa mara baada ya uundwaji wake asilia. Kutokana na viwango vinkubwa vya kuhama katika jamii nyingi, halmashauri ya kusimamia uchaguzi inaweza kutatizwa na kutunza mabadiliko ya mara kwa mara ya makazi. Ikiwa wapigakura hawahitajiki kisheria kuarifu halmashauri ya kusimamia uchaguzi wanapohama, orodha ya wapigakura inaweza kupoteza usasa wake haraka sana.
Mikakati ya kueneza. Halmashauri ya kusimamia uchaguzi hutumia mikakati kabambe za mawasiliano ili kueneza orodha ya mwanzo wapigakura punde inapokuwa tayari kusahihishwa na makundi yenye haja. Mikakati ya kueneza shughuli hiyo hujumuisha matangazo ya kulipia ya kibiashara, huduma za matangazo ya taarifa yanayolenga umma, kadi zilizotumwa kwa njia ya barua ili kusajili wapigakura au arifa zilizobandikwa katika maeneo ya umma. Mkakati huo haupaswi kuruhusu matumizi mabaya ya orodha.
Kukusanya mabadiliko yaliyo kwenye orodha ya mwanzo. Punde orodha ya kwanza wapigakura ikishatayarishwa na kusambazwa, muda unaruhusiwa wa kusahihisha. Wapigakura stahifu huenda wakakosa kuorodheshwa au waorodheshwe na taarifa mbaya kuwahusu; majina mengine huenda yakahitaji kuondolewa. Halmashauri ya kusimamia uchaguzi inalazimika kuwa na hatua za kukabiliana na madai na malalamishi.
Uotaji wa orodha ya mwisho ya wapigakura. Baada ya kufanywa kwa masahihisho ya muhimu, orodha ya mwisho ya wapigakura hutolewa. Hii ndiyo orodha inayotumiwa siku ya uchaguzi. Inaweza kutolewa katika eneo moja kuu au katika eneo la matumizi, kutegemea makataa ya wakati.
Usambazaji wa orodha ya mwisho ya wapigakura. Kila kituo cha kupigia kura huwa na nakala ya mwisho ya wapigakura kwa siku ya uchaguzi. kwa halmashauri ya kusimamia uchaguzi, orodha ya wapigakura hutoa taarifa kuhusu ustahifu wa kupiga kura kwa kila mtu aliyeorodheshwa. Vyama vya kisiasa vinaweza kuitumia orodha hiyo kukagua iwapo mabadiliko waliyopendekeza katika orodha ya mwanzoni yamefanywa.
Kagua hatua za utunzaji. Kuaminika kuzima kwa orodha ya wapigakura kunaweza kutatizika, na wasimamizi wa uchaguzi wanapaswa kujiandaa kutetea maamuzi wanayofanya kuhusu ustahifu wa mtu yeyote au makundi ya watu. Wanapaswa kuweka stakabadhi zinazohusiana na maamuzi kuhusu ustahifu, kufuatilia mabadiliko kwenye taarifa ya mpigakura na kuweka mikakati ya kukata rufani.
Tarehe ya kufunga usajili. Lengo la shughuli ya usajili wa wapigakura ni kujenga orodha pana ya wapigakura itakayokuwa ya kisasa na linganifu iweekanavyo kwenye siku ya uchaguzi. Tarehe ya kufunga usajili inapaswa kuchaguliwa ili kuruhusu wakati kwa shughuli za uchaguzi zitakazofuatia, ikiwemo kudurusu, kusahihisha, kusikiliza malalamishi na utoaji wa orodha ya mwisho.
Masahihisho ya orodha kwa wapigakura wa mwanzoni. Katika meneo mengi, wapigakura wastahifu wasioweza kwenda vituo vya uchaguzi siku ya uchaguzi wanaweza kupiga kura yao mapema katika kituo cha upigaji kura. Kanuni zinaweza kuhitajika ili kusajili watu kama hao ikiwa majina yao hayaonekani kwenye orodha ya wapigakura. Majina ya wale ambao tayari washapiga kura huondolewa kwenye orodha ya wapigakura ili kuhakikisha kwamba hawawezi kupiga kura mara ya pili siku ya uchaguzi.
Vikao vya kusikiliza malalamishi. Pale ambapo dai limewasilishwa kwamba orodha ya wapigakura inahitaji kusahihishwa na anayetoa madai hayo haridhishwi na uamuzi wa halmashauri ya kusimamia uchaguzi, kunapaswa kuwa na hatua maalumu ya kutoa mashtaka dhidi ya malalamishi hayo. Kuhudhuria kikao hicho hakupaswi kuwa mzigo mzito kwa wanaotoa madai hayo.
Nyongeza na masahihisho ya usajili kwenye siku ya uchaguzi. maeneo mengine huwaruhusu wapigakura kujisajili siku ya uchaguzi. ikiwa hivyo, kunapaswa kuwa na vigezo wazi vya kuongoza halmashauri ya kusimamia uchaguzi. Kwa mfano, inaweza kuhitajika kuweka orodha ya watu wanaojisajili siku ya uchaguzi, ili iangaliwe baadaye na vyama vya kisiasa. Kinga zinapaswa kuwekwa dhidi ya udanganyifu wa wapigakura.